“Το παιδί μου στριφογυρίζει σαν τον TAZ της Warner Bros!!!”
Τα περισσότερα παιδιά είναι ζωηρά και πολλές φορές άτακτα και αυτό είναι κάτι πολύ φυσιολογικό καθώς διαθέτουν πολύ ενέργεια και πολύ διάθεση για παιχνίδι και εξερεύνηση. Υπάρχουν όμως, περιπτώσεις παιδιών που είναι συνέχεια νευρικά και κάνουν φασαρία. Επίσης, παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό δυσκολίας στη συγκέντρωση, την οργάνωση, τον προγραμματισμό και τον έλεγχο της παρορμητικότητας. Κατά πάσα πιθανότητα αυτά τα παιδιά δεν είναι απλά ζωηρά αλλά έχουν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ). Η ΔΕΠ-Υ έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες στη σχολική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή του εκάστοτε παιδιού.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής
Τα παρακάτω χαρακτηριστικά που περιγράφουν τη συμπεριφορά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε τα συμπτώματα της διαταραχής και να δείτε αν κάτι τέτοιο ισχύει και για το δικό σας παιδί:
· Αδυνατούν να παρατηρήσουν λεπτομέρειες και κάνουν πολλά λάθη απροσεξίας.
· Δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες, να οργανωθούν και να διατηρήσουν την προσοχή τους σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα για πολύ ώρα με αποτέλεσμα να μην ολοκληρώνουν τιε εργασίες που τους ανατίθενται.
· Αποφεύγουν εργασίες που προϋποθέτουν συνεχή σκέψη όπως οι εργασίες του σχολείου.
· Τείνουν να χάνουν πράγματα απαραίτητα για την ολοκλήρωση κάποιας εργασίας που τους έχει ανατεθεί.
· Φαίνεται να ξεχνούν καθημερινές δραστηριότητες.
· Συχνά, φαίνεται να μην ακούν όταν κάποιος τους μιλάει ή τους απευθύνει το λόγο.
· Αποσπάται εύκολα η προσοχή τους από εξωτερικά ερεθίσματα.
· Φαίνεται να μην μπορούν να καθίσουν ακίνητα και κουνάνε τα χεριά ή τα πόδια ή στριφογυρίζουν ασταμάτητα.
· Δυσκολεύονται να παίξουν ήσυχα
· Τείνουν να μιλούν πολύ και να διακόπτουν και τους άλλους όταν μιλούν.
· Έχουν δυσκολία στο να περιμένουν τη σειρά τους και συχνά απαντούν χωρίς να περιμένουν να ολοκληρωθεί η ερώτηση.
· Εμφανίζουν παρορμητικότητα, και ξαφνικά κάνουν πράγματα χωρίς να τα σκεφτούν.
Για να χαρακτηριστεί ένα παιδί ως υπερκινητικό πρέπει να παρουσιάζει την πλειονότητα των προαναφερθέντων συμπτωμάτων.
Επιπλέον τομείς που επηρεάζονται από τη ΔΕΠ-Υ
Ενώ αυτά τα παιδιά έχουν, συνήθως, φυσιολογική διανοητική ικανότητα οι προαναφερθείσες δυσκολίες έχουν συχνά αντίκτυπο στους μαθησιακούς και κοινωνικούς τομείς. Όσων αφορά τους μαθησιακούς τομείς είναι πιθανό να παρουσιάσουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, να έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση, να μένουν πίσω στις σχολικές εργασίες και να μη μπορούν να απορροφήσουν καινούριες πληροφορίες. Όσων αφορά τους κοινωνικούς τομείς είναι πιθανό να δυσκολεύονται να αναπτύσσουν και να διατηρούν φιλίες, να παρουσιάζουν βίαιη συμπεριφορά και να έχουν χαμηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης.
Επιδημιολογία
Η ΔΕΠ-Υ προσβάλλει περίπου 1 στα 100 παιδιά. Οι περιπτώσεις αγοριών είναι τριπλάσιες από των κοριτσιών, και επιπλέον, στα αγόρια συνήθως παρατηρούμε υπερκινητικότητα ενώ στα κορίτσια διάσπαση προσοχής. Ένα ποσοστό ανάμεσα στο 30% και 50% των παιδιών με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζει, επίσης, προβλήματα συμπεριφοράς (εναντιωματική συμπεριφορά) και αυτός ο συνδυασμός είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.
Αιτιολογία
Ακόμα δεν έχει βρεθεί ο ακριβής λόγος για αυτή τη διαταραχή. Οι ιατρικές έρευνες υποστηρίζουν ότι το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου ευθύνεται για αυτά τα δείγματα συμπεριφοράς, καθώς αυτό μέρος του εγκεφάλου ελέγχει την παρορμητικότητα, τον σχεδιασμό, τις οργανωτικές ικανότητες, την τρέχουσα μνήμη και τη σκέψη. Οι παράγοντες που το προκαλούν φαίνεται να είναι γενετικοί, καθώς η κληρονομικότητα τείνει να παίζει σημαντικό ρόλο. Η ζωή μέσα στην οικογένεια δεν είναι αιτιολογικός παράγοντας, αλλά παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση και την εξέλιξη της διαταραχής.
Αντιμετώπιση και θεραπεία
Ο χειρισμός της ΔΕΠ-Υ συμπεριλαμβάνει εκπαιδευτικές και φαρμακολογικές θεραπείες και θεραπείες συμπεριφοράς. Η μια θεραπεία δεν αποκλείει την άλλη και δεν είναι πάντα όλες απαραίτητες (εξαρτάται από τη βαρύτητα του κάθε περιστατικού). Η φαρμακευτική αγωγή βοηθάει το παιδί να είναι πιο ήρεμο και δεκτικό αλλά χωρίς την σωστή εκπαίδευση και θεραπεία της συμπεριφοράς δεν βελτιώνει τα συμπτώματα. Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι η σωματική υπερκινητικότητα βελτιώνεται με την αύξηση της ηλικίας.
Πρακτικές συμβουλές για γονείς:
Όπως προαναφέραμε, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν δυσκολίες στα καθήκοντα που πρέπει να εκτελέσουν όσων αφορά τη σκέψη, τον προγραμματισμό, την οργάνωση, τη μετρίαση της παρορμητικότητας και την ολοκλήρωση εργασιών. Αυτά τα παιδιά θα ήθελαν να μπορούν να καθίσουν ήσυχα, να έχουν τα δωμάτια τους οργανωμένα και τακτοποιημένα και να κάνουν ότι τους ζητούν οι γονείς αλλά δεν ξέρουν τον τρόπο να το κάνουν. Αυτό που χρειάζονται είναι υπομονετική καθοδήγηση όσων αφορά την κατάκτηση αυτών των λειτουργικών ικανοτήτων. Κάποιες χρήσιμες συμβουλές προς τους γονείς είναι οι εξής:
· Μην ξεχνάτε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας οφείλεται σε διαταραχή και δεν είναι ηθελημένη.
· Πιστέψτε στις ικανότητες του παιδιού σας.
· Φροντίστε το δωμάτιο του παιδιού να είναι ταξινομημένο και χωρίς πολλά χρώματα και ερεθίσματα που θα του αποσπούν την προσοχή.
· Να είστε απλοί και ξεκάθαροι με τις οδηγίες που του δίνετε και αφιερώστε χρόνο να του εξηγήσετε ένα προς ένα τα βήματα που χρειάζονται για ολοκληρωθεί μια εργασία ή να επιτευχθεί μια απαιτούμενη συμπεριφορά.
· Φτιάξτε ένα ημερήσιο πρόγραμμα για το παιδί το οποίο θα είναι απλό και δε θα το μπερδεύει ακόμα περισσότερο.
· Μην ξεχνάτε να του δίνεται συγχαρητήρια για ότι καταφέρνει ακόμα και αν πρόκειται κάτι πολύ απλό.
· Προσπαθήστε να αντιμετωπίζετε τις αρνητικές συμπεριφορές με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά ώστε να ενισχύετε μέσα του το αίσθημα της σταθερότητας. Μην ξεχνάτε να εξηγείτε στο παιδί με απλό και ξεκάθαρο τρόπο τι έκανε λάθος και πως μπορεί να το διορθώσει ή να το κάνει καλύτερα την επόμενη φορά.
· Συνεργαστείτε στενά με τους εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να υπάρχει μια σταθερή προσέγγιση προς το παιδί και στο σπίτι και στο σχολείο.
Πρακτικές συμβουλές για εκπαιδευτικούς
Το σχολείο είναι μια μεγάλη πρόκληση για το παιδί με ΔΕΠ-Υ καθώς συναντάει μεγάλη δυσκολία στο να καθίσει ακίνητο και ήσυχο, να ακούσει και να συγκεντρωθεί. Αυτά τα παιδιά είναι μεγάλη πρόκληση και για τους δασκάλους οι οποίοι προσπαθούν να συντονίσουν μια τάξη γεμάτη από παιδιά. Υπάρχουν όμως κάποιες στρατηγικές οι οποίες έχουν αποδειχτεί πολύ βοηθητικές, όπως:
· Φροντίστε η θέση του παιδιού να είναι σε σημείο που υπάρχουν λίγα ερεθίσματα και όπου μπορούν τα παιδιά να σηκωθούν αν χρειαστεί χωρίς να διαταράξουν την τάξη (αποφύγετε παράθυρα και χώρους με παιχνίδια ή έντονα χρώματα)
· Δώστε τους ξεκάθαρες και απλές οδηγίες και προσπαθήστε να σπάσετε τις εργασίες σε μικρά κομμάτια. Επίσης επιτρέψτε τους να κάνουν μικρά διαλείμματα όποτε ολοκληρώνουν ένα κομμάτι της εργασίας.
· Συμφωνήστε με το παιδί κάποια νεύματα τα οποία θα σημαίνουν ότι πρέπει να καθίσει ή να κάνει ησυχία έτσι ώστε να μη χρειάζεται να του γίνονται συνέχεια παρατηρήσεις και να κλονίζεται η αυτοπεποίθηση τους.
· Ξεκαθαρίστε τους κανόνες που ισχύουν στην τάξη και γράψτε τους κάπου όπου το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να τους βλέπει.
· Δώστε του αρμοδιότητες που του δίνουν τη δυνατότητα να κινείται (π.χ. να ξύσει τα μολύβια και να μοιράσει τις κόλλες) έτσι ώστε η περίσσια ενέργεια που διαθέτει διοχετεύεται σε κάτι παραγωγικό.
· Φροντίστε να το συγχαρείτε όποτε καταφέρνει κάτι καλό.
· Γράψτε το ημερήσιο πρόγραμμα της τάξης και τοποθετήστε το κάπου που θα μπορεί να το βλέπει.
· Δώστε του μια μπάλα μείωσης του άγχους για να μπορέσει να τη χρησιμοποιεί όταν νιώθει υπερδιέγερση.
· Συνεργαστείτε με τους γονείς. Δώστε τους συμβουλές και μάθετε ποιες τεχνικές χρησιμοποιούν στο σπίτι
Το παιδί που έχει διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ και δεν μπορεί να καθίσει ακίνητο και ήσυχο σε καμία περίσταση χρήζει σημαντικής βελτίωσης αν οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι θεραπευτές το βοηθήσουν και του προσφέρουν σωστή καθοδήγηση.