Συνήθως όταν αναφερόμαστε σε φόβους ή φοβίες το μυαλό μας πάει αυτομάτως σε καταστάσεις απειλητικές για την σωματική μας ακεραιότητα. Παρ' όλα αυτά οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται και για να περιγράψουν τα συναισθήματα κάποιων ανθρώπων όταν αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να συνάψουν μια σχέση με κάποιον/α που βλέπουν ερωτικά.
Οι άνθρωποι που υποφέρουν από μια τέτοιου είδους φοβία για τις σχέσεις, που τη συναντάμε στη βιβλιογραφία και ως γαμοφοβία, συχνά έρχονται αντιμέτωποι με το δίλημμα του αν αξίζει να επενδύσουν χρόνο και ενέργεια σε μια σχέση για την οποία κανείς δεν τους δίνει εγγυήσεις ότι θα εξελιχθεί σύμφωνα με τις προσδοκίες τους.
Ο φόβος τους πηγάζει από τον κίνδυνο της ενεργοποίησης σχεσιακών τραυμάτων που κουβαλάνε από το παρελθόν και μάλιστα από την πρώιμη παιδική ηλικία. Τότε που αναπτύσσανε τους πρώτους δεσμούς με τους φροντιστές τους, δηλαδή κατά κύριο λόγο με τη μητέρα και κατά δεύτερο με τον πατέρα τους ή oποιονδήποτε άλλο είχε την ευθύνη του μεγαλώματός τους.
Κατά τη φάση αυτή δεν ανέπτυξαν μια σχέση που να τους προσφέρει την αναγκαία αίσθηση ασφάλειας με αποτέλεσμα να δημιουργήσουν έναν ανασφαλή πρωταρχικό δεσμό. Οι δεσμοί αυτού του είδους χαρακτηρίζονται από μια διαρκή ανησυχία οτι ο φροντιστής του παιδιού θα το εγκαταλείψει και μπορεί να φτάσει σε αρκετά υψηλά επίπεδα ώστε να εξελιχθεί σε άγχος αποχωρισμού.
Οι άνθρωποι που έχουν ένα τέτοιο σχεσιακό ιστορικό αντιμετωπίζουν πιθανούς συντρόφους με μεγάλη δόση επιφύλαξης και δυσπιστίας. Εκ των προτέρων όταν ξεκινάνε μια σχέση είναι αρνητικά προκατειλημμένοι ως προς την εξέλιξή της. Έτσι, χωρίς να το συνειδητοποιούν επιλέγουν συντρόφους που είτε δεν είναι επαρκώς διαθέσιμοι συναισθηματικά είτε είναι χειριστικοί, με αποτέλεσμα τελικά να μην καλύπτουν τις ανάγκες τους για σύνδεση.
Οι σχέσεις αυτές συνήθως τελειώνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα αφήνοντάς τους μια πικρή γεύση και συγχρόνως επιβεβαιώνοντας την αρχική τους πεποίθηση ότι είναι αδύνατον να συνάψουν μια αμοιβαία ικανοποιητική σχέση. Το μοτίβο αυτό λειτουργεί τελικά ως μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία που ενδυναμώνεται όσο περνάει ο καιρός.
Ορισμένες φορές μάλιστα ακόμα κι όταν μια σχέση εξελίσσεται απροσδόκητα καλά η ανασφάλεια που νιώθουν τους κάνει να την σαμποτάρουν υποσυνείδητα καθώς δεν πιστεύουν ότι αξίζουν την μεταχείριση που έχουν από τον/την αγαπητικό τους. Έτσι βρίσκουν προφάσεις ώστε να δραπετεύσουν από τη σχέση πριν τους κατακλύσει το άγχος αποχωρισμού που κουβαλάνε από το παρελθόν.
Δημιουργείται λοιπόν το ερώτημα του πώς γίνεται ο φόβος αυτός να τεθεί υπο έλεγχο ώστε να μπορέσουν οι άνθρωποι αυτοί να συνάψουν ικανοποιητικές σχέσεις.
Το πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι να συνειδητοποιήσουν τους τρόπους με τους οποίους οι ίδιοι σαμποτάρουν τον εαυτό τους. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες τους λειτουργούν αποτρεπτικά στο να ανοιχτούν συναισθηματικά προς τον υποψήφιο σύντροφό τους από φόβο μην τον/την απογοητεύσουν και τους εγκαταλείψει. Θα πρέπει λοιπόν να μάθουν να ελέγχουν αυτές τις προσδοκίες και να αφήνουν τον εαυτό τους ελεύθερο να εκφραστεί στα πλαίσια της σχέσης.
Επιπλέον θα πρέπει να μάθουν να κυριαρχούν πάνω στον φόβο της δέσμευσης με το να μην αφήνουν τις αρνητικές σκέψεις να κυριαρχούν τη λογική τους. Για να το καταφέρουν αυτό είναι αναγκαίο το να εξετάζουν την ορθότητα των σκέψεων αυτών με βάση τα δεδομένα της εκάστοτε σχέσης και όχι βασιζόμενοι σε προκαταλήψεις που κουβαλάνε από παρελθούσες αρνητικές εμπειρίες. Μόνο έτσι θα μπορέσουν να χτίσουν την απαραίτητη εμπιστοσύνη προς το άτομο με το οποίο σχετίζονται.
Άλλη μια απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ειλικρίνεια τόσο ως προς τους άλλους όσο και ως προς τον εαυτό τους. Πολλές φορές ο φόβος της απόρριψης μπορεί να τους κάνει να προσεγγίζουν τον εκάστοτε σύντροφο με μια στάση άκρως αμυντική και υποχωρητική. Έτσι χάνουν την ειλικρίνειά τους ως προς αυτό που πραγματικά είναι και πρεσβεύουν ως άτομα. Το γεγονός αυτό τους αφήνει έκθετους στην εκμετάλλευση και τον χειρισμό από τοξικούς συντρόφους που τελικά τους πληγώνουν ενισχύοντας την αίσθηση ανεπάρκειάς τους.
Ακόμα και στην περίπτωση που μια σχέση αρχίζει και εξελίσσεται κατ' ευχήν τα ανασφαλή άτομα θα πρέπει να μάθουν να κυριαρχούν στην τάση τους να τη σαμποτάρουν λόγω του φόβου απόρριψης που νιώθουν. Για να το καταφέρουν αυτό θα πρέπει αρχικά να μάθουν να αναγνωρίζουν τα σημάδια ότι το συναίσθημα αυτό αρχίζει να τους καταβάλει. Έπειτα θα πρέπει να εξωτερικεύσουν την ανησυχία τους σε ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης, είτε αυτό είναι ένας φίλος/η είτε κάποιος ειδικός ψυχικής υγείας είτε ο ίδιος ο σύντροφός τους, ώστε να μπορέσουν να το ελέγξουν πριν τους προκαλέσει ανεξέλεγκτο άγχος.
Τελικώς αν δεν αφεθούμε ελεύθεροι να ταξιδέψουμε στα βαθιά νερά των σχέσεων δεν θα ανακαλύψουμε τους θησαυρούς που κρύβουν. Για να το καταφέρουμε βέβαια αυτό θα πρέπει να τιθασεύσουμε τα άγριο θηρίο του φόβου που μας κρατάει αγκυροβολημένους στο λιμάνι της μοναξιάς μας. Όσο δύσκολο και επίπονο κι αν είναι το εγχείρημα αυτό σίγουρα αξίζει να προσπαθήσουμε καθώς μέσα από τις σχέσεις εξελισσόμαστε και αποκτάμε την πολυπόθητη αυτογνωσία.
Αναστάσιος Λομβαρδέας
Ψυχολόγος
Comments